Wrodzone wady serca dotyczą blisko 1% noworodków. Istnieje bardzo wiele rodzajów wymagających pilnych lub mniej pilnych operacji o różnym stopniu skomplikowania i zróżnicowanym rokowaniu. Wady serca, nawet te po operacji, mogą prowadzić do mniej lub bardziej nasilonej niewydolności krążenia. Do takiej niewydolności prowadzić mogą także inne schorzenia, jak np. kardiomiopatia, zapalenie mięśnia sercowego itp.
Większość ciężkich wad rozpoznawana jest współcześnie już wewnątrzłonowo, jednak te lżejsze mogą ulec przeoczeniu i dopiero pewne objawy kliniczne mogą nasunąć podejrzenie schorzenia układu krążenia. Takimi objawami są m.in.:
- tzw. sinica ośrodkowa (centralna), gdy skóra i śluzówki mają siny kolor z powodu małego nasycenia krwi tlenem; gdy sine są tylko kończyny, mamy do czynienia z sinicą obwodową, która wcale nie musi być objawem wady serca, a np. tylko wynikiem ochłodzenia,
- duszności,
- problemy z karmieniem (niechęć do jedzenia spowodowana szybkim męczeniem się w trakcie karmienia) i spowodowany tym powolny przyrost masy ciała dziecka,
- nawracające infekcje układu oddechowego,
- przyspieszone bicie serca (tachykardia),
- szmery w sercu (same w sobie nie muszą być sygnałem alarmującym).
Głównym i niezwykle istotnym problemem klinicznym u dzieci z wrodzonymi wadami serca, w kontekście żywienia, jest niedożywienie, które jest bardzo powszechne w tej grupie chorych. Może ono dotyczyć:
- 60% pacjentów z wadami ze zwiększonym przepływem płucnym,
- 70% pacjentów z sinicą ośrodkową lub z zastoinową niewydolnością serca.
Etiologia niedożywienia u dzieci z wrodzonymi wadami serca jest wieloczynnikowa. Czynnikami, które sprzyjają niedożywieniu w tej grupie chorych są m.in.:
- zwiększone zapotrzebowanie energetyczne jako konsekwencja:
- zwiększonej podstawowej przemiany materii,
- zwiększonego wydatku energetycznego (np. ze względu na zwiększony przepływ płucny, nadciśnienie płucne),
- wzrostu tempa pracy mięśni oddechowych oraz mięśnia sercowego,
- wzrostu częstości zakażeń i hospitalizacji,
- wcześniactwa, małej masy urodzeniowej ciała,
- często wykonywanych zabiegów lub operacji chirurgicznych;
- zwiększona utrata składników odżywczych jako konsekwencja:
- nieefektywnego lub zaburzonego trawienia i/lub wchłaniania,
- enteropatii z utratą białka (najczęściej po operacji sposobem Fontana),
- stosowania niektórych leków, np. moczopędnych,
- towarzyszących wad przewodu pokarmowego (np. martwica niedokrwienna jelit u noworodków),
- przekrwienia żylnego;
- zmniejszone/utrudnione przyjmowanie pokarmów związane z:
- refluksem żołądkowoprzełykowym (np. w zespole niedorozwoju lewego serca),
- dusznością,
- dysfazją (dysfunkcja strun głosowych np. po zabiegu kardiochirurgicznym na otwartym sercu),
- dysfagią,
- koniecznością wprowadzenia restrykcji płynowych,
- obniżonym łaknieniem,
- wczesnym uczuciem sytości,
- częstymi przerwami w żywieniu drogą przewodu pokarmowego na rzecz żywienia pozajelitowego;
- nieefektywne wykorzystanie składników odżywczych w przebiegu:
- kwasicy,
- hipoksji,
- nadciśnienia płucnego;
- zastoinowa niewydolność serca i towarzyszące jej:
- zmniejszenie rzutu serca oraz przepływu nerkowego,
- zmniejszenie pojemności żołądka,
- zwiększenie katabolizmu w wyniku stresu,
- zastój oraz ograniczenie przepływu w układzie pokarmowym.
Wszystko to wskazuje na konieczność wzbogacenia kalorycznego posiłków i to zwykle poprzez zwiększenie gęstości kalorycznej, a nie zwiększenie objętości spożywanych posiłków, gdyż to jest z reguły z wielu względów trudne dla pacjentów lub wręcz niemożliwe.
Poniżej zebrano porady praktyczne dotyczące stosowania diety bogatokalorycznej.
Tabela 1. Dieta bogatokaloryczna – porady praktyczne
Grupa produktów |
Jakie produkty wybierać, jakie dodatki stosować? |
Produkty zbożowe, ziemniaki |
|
Mleko i przetwory mleczne |
|
Mięso, drób, ryby |
|
Jajka |
|
Warzywa |
|
Owoce i orzechy |
|
Tłuszcze |
|
Napoje |
|
|
Słodycze, desery, przekąski |
|
|
Dietetyczne środki specjalnego przeznaczenia medycznego (dieta kompletna) |
|
|
Jak zwiększyć częstość posiłków? |
||
|
||
Kaloryczne dodatki do posiłków |
||
Porcja produktu |
Kcal/porcja |
|
Kawałek dojrzałego awokado (30 g) |
50 kcal |
|
Płaska łyżka stołowa oliwy z oliwek (10 g) |
88 kcal |
|
Płaska łyżka stołowa śmietany 30% (10 g) |
29 kcal |
|
Łyżka stołowa jogurtu typu greckiego (20 g) |
23 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa masła extra (20 g) |
150 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa masła roślinnego (20 g) |
144 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa wiórków kokosowych (6 g) |
42 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa nasion słonecznika (10 g) |
56 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa sezamu (10 g) |
63 kcal |
|
Garść pistacji (20 g) |
114 kcal |
|
Łyżka stołowa migdałów blanszowanych (15 g) |
86 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa masła orzechowego (25 g) |
159 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa mleka w proszku (10 g) |
50 kcal |
|
Płaska łyżka stołowa tartego parmezanu (8 g) |
36 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa sera mascarpone (24 g) |
95 kcal |
|
Czubata łyżka stołowa majonezu (25 g) |
166 kcal |
Dieta bardzo niskotłuszczowa z tłuszczami MCT
U niektórych chorych wskazana może być dieta z ograniczeniem tłuszczów LCT (ang. long chain triglycerides – trójglicerydy o długich łańcuchach kwasów tłuszczowych) i równoczesnym wprowadzeniem tłuszczów MCT (ang. medium chain triglycerides – trójglicerydy o średnich łańcuchach kwasów tłuszczowych), dodatkowo, w niektórych przypadkach, wskazana jest dieta bogatobiałkowa.
Tłuszcze LCT a tłuszcze MCT
Klasyfikacja rodzajów tłuszczu zależy od budowy kwasów tłuszczowych (struktury, długości łańcuchów, rozmieszczenia w cząsteczce trójglicerydu). Podział kwasów tłuszczowych ze względu na liczbę atomów węgla w cząsteczce jest następujący:
- krótkołańcuchowe (C 46), SCT,
- średniołańcuchowe (C 810), MCT,
- długołańcuchowe (C 1226), LCT.
Tłuszcze MCT w naturalnej formie występują w niewielkich ilościach, a ich głównym źródłem jest olej kokosowy. Ponadto MCT obecne są w mleku kobiecym i stanowią do 10% tłuszczów ogółem (zwykle około 2%).
- w przeciwieństwie do tłuszczów LCT, do hydrolizy tłuszczów MCT nie jest konieczny udział żółci i ze względu na wielkość cząsteczki są one łatwiej hydrolizowane przez lipazę;
- trójglicerydy o średnich łańcuchach kwasów tłuszczowych MCT wchłaniają się z przewodu pokarmowego bezpośrednio do żyły wrotnej i transportowane są głównie wprost do wątroby;
- w wątrobie tłuszcze MCT są prawie w całości metabolizowane z uwolnieniem energii, bez udziału karnityny. Dzięki temu średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe są bardziej dostępne do utleniania mitochondrialnego, niż długołańcuchowe kwasy tłuszczowe. MCT stanowią w związku z tym szybko i łatwo dostępne źródło energii. Pamiętać jednak trzeba, że tłuszcze MCT spożywane w ilościach przekraczających możliwości metaboliczne wątroby, metabolizowane są w mechanizmie zależnym od karnityny i w związku z tym zapotrzebowanie na nią może być zwiększone;
- tłuszcze MCT poprzez spowalnianie przewodzenia międzytrawiennego wędrującego kompleksu motorycznego (MMC – migrating motor com- plex), wydłużają czas kontaktu śluzówkowego treści pokarmowej i poprawiają wchłanianie (wykazano również ich korzystny wpływ na wchłanianie wapnia;
- należy pamiętać, że tłuszcze MCT nie stanowią źródła niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT należą do tłuszczów LCT), dlatego w postępowaniu dietetycznym należy rozważyć suplementację NNKT;
- wyższa osmolarność preparatów zawierających tłuszcze MCT zwiększa ryzyko wystąpienia biegunki osmotycznej, dlatego dawka oleju MCT powinna być zwiększana powoli i stopniowo, z jednoczesną obserwacją tolerancji diety przez pacjenta.
Główne różnice pomiędzy tłuszczami LCT i tłuszczami MCT podano w tabeli poniżej.
Tabela 2. Porównanie wybranych cech tłuszczów LCT i tłuszczów MCT
Parametr |
Tłuszcze LCT |
Tłuszcze MCT |
Wartość energetyczna (kcal/1 g) |
9 |
8,3 |
Źródło NNKT |
tak |
nie |
Wpływ na osmolarność roztworu |
↓ |
↑ |
Szybkość wchłaniania w układzie pokarmowym |
↓ |
↑ |
Wpływ na wchłanianie wapnia |
↓ |
↑ |
Dieta z zastosowaniem tłuszczów MCT może być wskazana jako jedna z metod stosowanych w leczeniu powikłań po operacjach kardiochirur- gicznych, takich jak...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem