W diagnostyce laboratoryjnej oraz medycynie poszukuje się substancji będących wskaźnikami funkcjonowania poszczególnych organów lub układów w organizmie człowieka. Najczęściej bada się stężenie tych substancji, np. markerów wątrobowych bądź nowotworowych, we krwi, moczu lub kale, zależnie od podłoża choroby i jej przebiegu. W ocenie funkcjonowania przewodu pokarmowego pacjentów wykorzystuje się markery stanu jelit. Opisywane substancje mają pochodzenie endogenne, czyli są produkowane przez komórki organizmu ludzkiego. Ich nieprawidłowe stężenie w kale wskazuje na określone schorzenia układu pokarmowego lub procesy (np. zapalne), często jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. Poszczególne markery stanu jelit charakteryzuje wysoka czułość oraz swoistość dla określonych schorzeń [1–4]. Oznaczenia stężenia markerów jelitowych wykonuje się z próbki kału w określonych wskazaniach, co jest pomocne w postawieniu wstępnego rozpoznania i doborze dalszego postępowania przez specjalistę, np. zlecenia badań obrazowych. Diagnostyka markerów stanu jelit może być bardzo pomocna w przypadku pacjentów cierpiących z powodu dolegliwości ze strony układu pokarmowego niewiadomego pochodzenia. Warto dowiedzieć się zatem, poziom których markerów i w jakich schorzeniach można zbadać. 

Poszczególne markery stanu jelit

Najszerzej wykorzystywanym w diagnostyce markerem stanu jelit jest kalprotektyna – marker stanu zapalnego. Białko to wiąże jony wapnia i cynku produkowane podczas procesów zapalnych głównie przez granulocyty obojętnochłonne, ale także monocyty, makrofagi i komórki nabłonka płaskiego. Kalprotektyna wykazuje właściwości chemotaktyczne w stosunku do granulocytów, nasilając ich zdolność migracji, adhezję oraz procesy apoptozy komórek. Ponieważ wiązanie jonów cynku działa bakteriostatycznie, stężenie jej wzrasta podczas zakażeń bakteryjnych Escherichia coli, Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis. Badania wykazały, że stężenie kalprotektyny w kale w nieswoistych chorobach zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (ulcerative colitis), koreluje ze wskaźnikami aktywności choroby na podstawie endoskopii [5, 6]. Dodatkowo, w nieswoistych chorobach jelit, oznaczenie poziomu kalprotektyny może służyć śledzeniu skuteczności wdrożonego leczenia. Badanie stężenia kalprotektyny w kale zalecane jest również chorym z zespołem jelita nadwrażliwego (irritable bowel syndrome – IBS), w celu wykluczenia zmian zapalnych w obrębie błon śluzowych jelit. Rekomendacja dotyczy głównie pacjentów z następującymi postaciami IBS: biegunkową, mieszaną i niesklasyfikowaną [7, 8]. 
Takie samo zastosowanie ma drugi marker stanu zapalnego w jelicie, mianowicie laktoferyna. 
Podwyższone stężenie endogennej laktoferyny w kale świadczy o aktywnym stanie zapalnym jelit i nadmiernej aktywności granulocytów obojętnochłonnych oraz komórek nabłonka w obrębie śluzówki jelit. Podobnie jak kalprotektyna, jest to istotny parametr służący do różnicowania zespołu jelita nadwrażliwego, gdzie laktoferyna powinna znajdować się w zakresie wartości referencyjnych, od nieswoistych zapaleń jelit (IBD), np. choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Stężenie laktoferyny koreluje z aktywnością choroby w przypadku IBD i może służyć do kontroli i monitoringu stosowanej terapii [3, 8]. Badanie może także służyć wykluczeniu nagłej infekcji zapalnej, np. infekcje bakteryjne (tabela 1).