Substancje wspomagające pracę wątroby

Wątroba jest narządem ściśle powiązanym z przewodem pokarmowym. Pełni wiele funkcji, m.in.:

• tworzy i wydziela żółć,
• bierze udział w przemianach metabolicznych węglowodanów, białek i tłuszczów, głównie cholesterolu,
• przekształca amoniak w mocznik,
• degraduje i sprzęga hormony steroidowe oraz dezaktywuje hormony polipeptydowe,
• gromadzi i filtruje krew odpływającą z przewodu pokarmowego [1].

Wątroba to jeden z największych i najważniejszych narządów w ciele człowieka.
Ze względu na kluczowy udział w metabolizmie toksyn jest stale narażona na uszkodzenia [2].
Aby zregenerować wątrobę, można wspomagać się preparatami farmaceutycznymi.
W suplementach diety stosuje się najczęściej:

• ostropest plamisty,
• karczoch,
• ornitynę,
• fosfolipidy,
• inne naturalne preparaty, np. kurkuminę.

Preparaty te często mają właściwości antyoksydacyjne oraz w różny sposób działają wspomagająco na pracę wątroby.

Ostropest plamisty (Silybum marianum)

To jeden z ważniejszych surowców roślinnych, znany od wieków.
Działanie czynne ma pozyskiwany z nasion ostropestu plamistego kompleks sylimaryny, w skład którego wchodzą flawonolignany: sylibina, izosylibina, sylidianina i sylikrystyna [3].
Badania in vitro wykazują, że sylimaryna ma właściwości antyoksydacyjne [4], przeciwzapalne antyproliferacyjne [5], antyfibrotyczne [6] oraz immunomodulacyjne [7].
Ma szerokie spektrum działania, dlatego jest przydatna w leczeniu takich schorzeń wątroby, jak zapalenia wirusowe, uszkodzenia wywołane toksynami lub lekami, zarówno u pacjentów z cukrzycą, jak i alkoholową chorobą wątroby (alcoholic liver disease – ALD) [8].
Badano wpływ stosowania ekstraktu z nasion ostropestu plamistego u osób z ALD. U pacjentów z ALD, którzy stosowali przez sześć miesięcy preparat zawierający 140 mg sylimaryny w jednej kapsułce, występowała często poprawa funkcji wątroby, m.in. istotne obniżenie poziomu aminotransferazy alaninowej (ALT) i aminotransferazy asparaginianowej (AST) w osoczu [9]. Obserwowano również poprawę parametrów obrony antyoksydacyjnej [10] oraz immunomodulacyjne działanie sylimaryny [11].
Badania z randomizacją potwierdzają bezpieczeństwo stosowania sylimaryny w standardowych dawkach (420 mg/dzień) u pacjentów z ostrym stanem zapalnym wątroby o różnej etiologii. Nie odnotowano żadnych niepożądanych objawów u pacjentów przyjmujących sylimarynę, natomiast zanotowano poprawę klinicznych objawów zapalenia wątroby [12].
Na skutek enzymatycznego utlenienia etanolu do aldehydu octowego przez dehydrogenazę alkoholową powstaje zredukowana postać dinukleotydu nikotynamidoadeninowego (NADH), a to hamuje utlenianie kwasów tłuszczowych w procesie beta-oksydacji. W wyniku tego rośnie poziom zawartości lipidów w osoczu krwi, a następnie zwiększa się ich transport i akumulacja w wątrobie, powodując jej stłuszczenie [13].
Lucena i wsp. zaobserwowali u osób z alkoholową marskością wątroby, które przez sześć miesięcy przyjmowały ekstrakt sylimaryny w dawce 450 mg/dzień (trzy razy po 150 mg), nieznaczny wzrost stężenia glutationu (GSH) w osoczu, przy jednoczesnym zmniejszeniu stężenia dialdehydu malonowego (MDA) i aminokońcowego propeptydu prokolagenu typu III, będącego jednym z markerów procesów włóknienia wątroby. Dowiedziono statystycznie istotnych różnic między tą grupą a grupą kontrolną nieprzyjmującą sylimaryny [14].
Przeprowadzono prospektywne badania z randomizacją wśród pacjentów z alkoholową marskością wątroby, którzy przez dwa lata stosowali dziennie 420 mg sylimaryny (trzy razy po 140 mg). Wykazano mniejszą śmiertelność u osób przyjmujących sylimarynę w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. Badacze nie zaobserwowali skutków ubocznych stosowania preparatu z sylimaryną [15].
Na biodostępność sylimaryny wpływa jej niska rozpuszczalność w wodzie i w tłuszczach oraz ograniczona resorpcja w jelitach. Sylibina, jedna z głównych składowych kompleksu sylimaryny, ulega przemianom, a jej metabolity są szybko wydalane z żółcią i moczem, co wpływa na obniżenie skuteczności terapeutycznej całego kompleksu. Trwają prace nad pozyskaniem metodami chemicznymi i enzymatycznymi nowych pochodnych sylimaryny o lepszej biodostępności [16].

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus)

Znany jest już ponad 2000 lat. Był uprawiany i szeroko stosowany już w starożytności w basenie Morza Śródziemnego w celach leczniczych oraz kulinarnych. Wieloletnie badania potwierdziły korzystne działanie karczocha na układ pokarmowy, wątrobę i drogi żółciowe, również na układ sercowo-naczyniowy, czy jako środek w leczeniu stanów zapalnych.
Zawiera dużą ilość polifenoli roślinnych. Są one głównym źródłem antyoksydantów w diecie. Mają właściwości hepatotwórcze, hipocholesterolemiczne i przeciwutleniające [17]. Ze względu na te cechy karczoch można uznać za żywność funkcjonalną spełniającą wymogi zawarte w definicji Functional Food Science in Europe (FUFOSE) [18].
Najważniejsza substancja aktywna biologicznie w karczochu to cynaryna, czyli kwas 1,5-dikawoilochinowy. Cynaryna to związek o właściwościach hepatoprotekcyjnych.
Zapobiega otłuszczeniu wątroby, pobudza wydzielanie żółci, obniża poziom cholesterolu we krwi.
Liście karczocha zawierają m.in. luteolinę, która ma najsilniejsze właściwości hepatoprotekcyjne i przeciwutleniające ze wszystkich substancji biologicznie czynnych zawartych w karczochu. Substancja ta stymuluje działanie reduktazy HMG-CoA, która jest odpowiedzialna za produkcję cholesterolu w wątrobie, poprzez obniżenie jego poziomu we krwi [19].
Kirchnoff i in. [1994] zbadali, że nawet jednokrotne podanie ekstraktu z karczocha może pobudzać produkcję i wydzielanie żółci w wątrobie. Ma to ogromny wpływ na prawidłowy pr...