Czym są zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego i jak się je diagnozuje?

Jeszcze do niedawna zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (Functional Gastrointestinal Disorders – FGID) były bardzo często bagatelizowane przez lekarzy i pediatrów. Wynikało to przede wszystkim z faktu, że uważano, iż objawy ustępowały samoistnie oraz nie były klasyfikowane jako choroba, więc nie podlegały specjalnym procedurom terapeutycznym [1]. Alarmującymi sygnałami dla rodziców powinny być objawy rozpoczynające się już w okresie niemowlęcym, takie jak: 

• powtarzające się ulewania (u ok. 25% niemowląt),
• kolka dziecięca (ok. 20%),
• zaparcia (ok. 10%) [2].

Zwyczajowo część FGID ustępuje samoistnie wraz z upływem czasu. Jednak w kilku przypadkach nie do końca tak jest, a część problemów może manifestować się w innej formie po okresie niemowlęcym. U 25% dzieci z zaparciami czynnościowymi zaobserwowano występowanie tego problemu także w wieku dorosłym. Natomiast kolka niemowlęca ustępuje najczęściej po trzecim, czwartym miesiącu życia, ulewanie do 15. miesiąca. Bardzo często FGID są problemem w karmieniu i rozszerzaniu diety dzieci [3]. Niemowlęta, u których bardzo szybko zaczęło występować ulewanie, są zdecydowanie bardziej (ok. 2–5 razy) narażone na występowanie refluksu żołądkowo-przełykowego w wieku dziewięciu lat. Ponadto u siedmio- i dziewięciolatków wykazano zależność między występowaniem dolegliwości bólowych brzucha a występowaniem zaburzeń żołądkowo-jelitowych w pierwszych trzech miesiącach życia [4].

Aktualnym (od 2016 r.) kryterium diagnostycznym zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego są Kryteria Rzymskie IV, pozwalające odpowiednio zdiagnozować problem [5]. Istnieje związek pomiędzy mikrobiotą jelitową a FGID u dzieci. Duże znaczenie może mieć dysbioza, czyli nieprawidłowy skład jakościowy i ilościowy drobnoustrojów w organizmie, negatywnie wpływający na gospodarza. Zawiązek pomiędzy mikrobiotą i jej modulacją a FGID jest znaczący zarówno w leczeniu, jak i prewencji [6]. Przewód pokarmowy dziecka w czasie narodzin jest jałowy, kolonizacja bakteryjna rozpoczyna się podczas przechodzenia przez kanał rodny czy cięcie cesarskie. Zależnie od rodzaju porodu dziecko otrzymuje od matki różne drobnoustroje. Mikrobiota dziecka kształtuje się również poprzez karmienie piersią, dzięki zawartości bakterii oraz czynników immunomodulujących w mleku matki. Istotny jest również fakt, że mikrobiota dzieci do trzeciego roku życia jest bardzo zróżnicowana i podlega wielu fluktuacjom, stabilizacja i zbliżenie jakościowe i ilościowe do mikrobioty osoby dorosłej następuje dopiero po trzecim roku życia [6, 7]. Ciekawy wydaje się fakt, że w badaniu 22 dzieci w wieku szkolnym, z biegunkową postacią zespołu jelita nadwrażliwego (Irritable Bowel Syndrome – IBS), zaobserwowano znaczące różnice w mikrobiocie w zestawieniu z dziećmi zdrowymi [8]. 

W innym badaniu 76 dzieci pomiędzy 4. a 17. r.ż., z zaparciami czynnościowymi, nie zaobserwowano żadnych istotnych statystycznie różnic w składzie czy różnorodności mikrobioty jelitowej [9]. Największe zależności pomiędzy mikrobiotą jelitową a FGID zaobserwowano dla kolki niemowlęcej, która może predestynować do zwiększonej zachorowalności na refluks. Szczególnie większa liczebność bakterii Proteobacteria; głównie Klebsiella, Escherichia, Pseudomonas [10].

Tabela 1. Kryteria diagnostyczne zaparcia czynnościowego [11]