Nieswoiste choroby zapalne jelit (ang. Inflammatory Bowel Disease, IBD) to grupa przewlekłych chorób układu pokarmowego, do których należą choroba Leśniowskiego-Crohna (Crohn Disease, CD), wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa, CU) i nieokreślone zapalenie okrężnicy [1]. Choroby występują z okresami remisji (mogącymi trwać nawet kilka lat) i zaostrzeń. Wśród najczęstszych objawów dotykających pacjentów z IBD wymienia się bóle brzucha, nawracające, często krwiste biegunki, utratę masy ciała, a także będącą ich konsekwencją niedokrwistość, wyniszczenie oraz odwodnienie organizmu [2]. Rzadziej porusza się aspekty pozajelitowych objawów chorób zapalnych jelit, jednak według aktualnych badań u ok. 40–50% pacjentów występuje przynajmniej jedna manifestacja pozajelitowa IBD, a nawet 25% pacjentów ma przynajmniej dwie lub więcej dolegliwości niezwiązanych z przewodem pokarmowym [3]. Objawy pozajelitowe IBD, w zależności od rodzaju, mogą wyprzedzać rozpoznanie choroby zapalnej jelit, wystąpić w okresie remisji lub towarzyszyć zaostrzeniom choroby [4].

Najczęściej występujące objawy spoza przewodu pokarmowego w IBD dotyczą skóry, układu kostnego, narządów wewnętrznych (wątroby, nerek, trzustki, płuc) oraz wzroku [1].

Skóra

Powikłania w postaci zmian skórnych obserwuje się u 10–20% przypadków CU i 9–40% CD. Wśród nich wymienić można najczęściej występujące: rumień guzowaty (nawet u 15% chorych, głównie z CU), piodermię zgorzelinową, zwaną również zgorzelinowym zapaleniem skóry (0,8–5% chorych na CU i ok. 1% chorych na CD) i aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (ok. 10% pacjentów z IBD) [1, 5, 6]. Rumień guzowaty to wyniosłe, okrągłe i bolesne nacieczenie skóry, występujące głównie na podudziach, po stronie prostowników, ale również na twarzy, szyi, ramionach i klatce piersiowej [1, 4]. Zgorzelinowe zapalenie skóry najczęściej występuje w ciężkiej postaci klasycznej (owrzodzenia skóry) lub w łagodniejszej formie krostkowej [1]. Obie jednostki mogą występować niezależnie od stopnia aktywności choroby podstawowej, choć w większości pojawiają się podczas zaostrzeń.

Większość zmian podlega leczeniu kortykosteroidami, które zazwyczaj przynosi dobre efekty. Bardzo ważnym aspektem jest też leczenie choroby podstawowej, które naturalnie będzie łagodzić wiele objawów pozajelitowych [4, 7]. Rzadziej wśród skórnych objawów IBD diagnozuje się łuszczycę (głównie w CD), pęcherzowe odklejanie się naskórka oraz zapalenie martwicze naczyń krwionośnych skóry [4, 7]. Problemy skórne, oprócz dolegliwości bólowych, są dla pacjentów dużym problemem estetycznym, dlatego w leczeniu tych schorzeń warto również podjąć współpracę z psychologiem i objąć pacjenta holistyczną opieką.

Zmiany stawowe

Manifestacje ze strony układu ruchu należą do najczęściej spotykanych pozajelitowych objawów nieswoistych chorób zapalnych jelit. U pacjentów diagnozuje się artralgie (występowanie bólu stawów niepołączonego ze stanem zapalnym) oraz spondyloartropatie – zapalenia stawów (z towarzyszącym obrzękiem, bólem, zaczerwienieniem i zmianami w badaniach obrazowych) [8]. Patofizjologia tych schorzeń nie jest do końca poznana. Wyróżniamy zapalenia typu I (postać osiowa – zazwyczaj dotyczące kilku dużych stawów obwodowych i związane z aktywnością choroby podstawowej) oraz zapalenia typu II (postać obwodowa – dotyczące zapaleń przynajmniej 5 mniejszych stawów obwodowych, bez związku z chorobą podstawową). Przy leczeniu spondyloartropatii osiowej stosuje się odpowiednią fizjoterapię, odpoczynek oraz leki specjalistyczne (m.in. sulfasalazynę i mesalazynę) jako jedynie leczenie choroby podstawowej, z której remisją zanikają również objawy ze strony narządu ruchu. W przypadku zapaleń typu II 
zmiany często są przewlekłe, nawracające, a leczenie wymaga pomocy reumatologa oraz fizjoterapeuty. 

U 15% pacjentów z IBD, poddanych długotrwałemu leczeniu kortykosteroidami oraz z problemami z wchłanianiem wielu składników pokarmowych (np. przez resekcję jelita cienkiego), zna...