Stwardnienie rozsiane (multiple sclerosis – SM) to choroba autoimmunologiczna, a więc związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem systemu odpornościowego, który reaguje wytwarzaniem przeciwciał skierowanym przeciwko komórkom własnym organizmu. W tym wypadku dotyczy to ośrodkowego układu nerwowego [8, 17]. 

Początek choroby stwierdza się zazwyczaj pomiędzy 20. a 40. rokiem życia [7], a przyczyny nie są do końca poznane. Za etiologię choroby przyjmuje się wiele czynników, wśród których wyróżnić można: genetyczne, immunologiczne oraz środowiskowe czy też infekcje wirusowe [17]. Szacuje się, że częstość występowania stwardnienia rozsianego w Polsce to od 45 do 92 osób na 100 000 mieszkańców [7].

Przebieg choroby
Stwardnienie rozsiane może mieć bardzo zróżnicowany przebieg, który zależy w największym stopniu od rozległości stanu zapalnego oraz szybkości uszkodzenia mieliny (substancji wytwarzanej przez komórki otaczające aksony komórek nerwowych) i aksonów (włókien nerwowych) [8]. Choroba charakteryzuje się występowaniem powtarzających się po sobie okresów zaostrzenia – nawrotów (tzw. rzuty) oraz okresów remisji, podczas których choroba nie daje objawów. Rzut choroby to sytuacja, w której objawy neurologiczne utrzymują się ponad 24 godziny, nie są one natomiast związane ze stresem, infekcją czy stanem gorączkowym. Utrzymują się przed kilka dni imają przebieg narastający. Z upływem choroby niestety wydłuża się czas rzutu, a jej przebieg jest bardzo zindywidualizowany[18].

Rys. 1. Źródło: Infografika PAP (strona internetowa www.zdrowemiasto.pl)

Objawy

Ze względu na sam przebieg choroby objawy kliniczne stwardnienia rozsianego mogą mieć charakter przemijający i bardzo często subiektywny. Sami chorzy miewają trudności w dokładnym wyrażeniu objawów i ich cech charakterystycznych. Ich różnorodność, skłonność do nasileń, zmiany charakteru (od lekkich do bardzo ciężkich) oraz okresowość stwarzają trudności diagnostyczne. Powodują również, że nie ma żadnej zasady, według której można by przewidzieć pojawianie się kolejnych objawów choroby.

Do najczęstszych objawów SM należą: sztywność mięśni, zaburzenia czucia bólu i wibracji, temperatury lub dotyku, objaw Lhermitte’a (polega na uczuciu przebiegu prądu elektrycznego wzdłuż kręgosłupa), ból, drżenie, mogą pojawiać się zaburzenia mowy, wzroku (oczopląs, podwójne widzenie, trudności w rozpoznawaniu barw), zawroty głowy, problemy z utrzymaniem koordynacji ruchów kończyn, zaburzenia oddawania moczu i/lub kału, zaburzenia czynności seksualnych oraz zespół zmęczenia i depresja. Rysunek 1 prezentuje główne objawy i przyczyny choroby.

Można wyróżnić cztery główne postaci stwardnienia rozsianego [11]:

• postać rzutowo-remisyjna (nawracająco-zwalniająca),
• postać wtórnie postępująca,
• postać pierwotnie postępująca,
• postać postępująco-rzutowa.

Do początkowych objawów choroby należą: zaburzenia czucia w kończynach, zaburzenia widzenia (osłabienie ostrości wzroku, podwójne widzenie), zaburzenia chodu, postępujący niedowład, zaburzenia równowagi, zawroty głowy, zmiany czucia w obrębie twarzy, nerwobóle, ostre zapalenie poprzeczne rdzenia kręgowego, zaburzenia w oddawaniu moczu [21].

Tabela 1. Wykaz diet – alternatywne leczenie SM według PTSR [21]

Badania diagnostyczne

Diagnostyka choroby nie jest prosta ze względu na mało przewidywalny jej przebieg i mało specyficzne objawy początkowych etapów choroby, dlatego należy wykonać rezonans magnetyczny (MRI), który pozwoli na wykrycie obecności ognisk demielinizacyjnych w postaci rozsianych zmian, po dożylnym podaniu kontrastu. Pozwoli to na stwierdzenie, czy występują aktywne zmiany zapalne. Ponadto wykonuje się badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, gdyż u większości chorych na SM (90%) w jego składzie odnaleźć można obecność specyficznych prążków. Badanie to polega na wkuciu igły punkcyjnej do kanału kręgowego, pozwala na ocenę zmian w parametrach fizycznych (barwa, ciśnienie). Diagnostyka obejmuje również badania dodatkowe, m.in. ocenę narządu wzroku, umożliwiającą dostrzeżenie zmian w tym narządzie [11].

Leczenie

SM jest chorobą nieuleczalną, przewlekłą, trwającą całe życie. Nie ma możliwości leczenia przyczynowego. Terapia SM opiera się na leczeniu pojawiających się objawów łagodzących przebieg choroby i zmniejszających częstość tzw. rzutów. W rzutowo-remisyjnej postaci SM stosuje się np. leki immunomodulujące. Poza farmakoterapią równie ważnym...